RDA - ŚCIERALNOŚĆ PAST DO ZĘBÓW

Przy zakupie pasty do zębów prawdopodobnie jedną z pierwszych rzeczy, na którą zwracamy uwagę, jest zawartość fluoru. Jednak również ważnym parametrem past jest tzw. ścieralność. Pasty o zębów zawierają ok. 25-50% substancji ściernych, czyli składników, które mechanicznie usuwają płytkę nazębną i przebarwienia powstające w wyniku jedzenia. To one również w dużej mierze odpowiadają za konsystencję pasty.

Jednak substancje ścierne oddziałują również na zębinę i szkliwo, czyli tkanki twarde zębów. Szkliwo jest najbardziej zewnętrzną warstwą korony zęba, a tuż pod nią znajduje się zębina. Zębina to w 70% hydroksyapatyt, w 20% substancje organiczne (kolagen, glikozoaminoglikany i inne) i w 10% - woda, a szkliwo to aż w ponad 98% hydroksyapatyt. Pasta do zębów powinna efektywnie usuwać zanieczyszczenia z zębów, ale równocześnie w minimalnym stopniu uszkadzać szkliwo i zębinę. Generalnie do określania twardości minerałów można stosować skalę Mohsa – im wyższa wartość na tej skali, tym twardsza jest substancja i może ona zarysować inną, o mniejszej punktacji. Hydroksyapatyt budujący szkliwo ma w tej skali 5, zębina – 2-2,5. Najpopularniejsze substancje ścierne stosowane w pastach do zębów mają w skali Mohsa ocenę: Sodium Bicarbonate - 2,5, Dicalcium Phosphate Dehydrate – 2,5, Calcium Carbonate – 3, Anhydrous Dicalcium Phosphate – 3,5, Hydrated Silica – 2,5 – 5, Calcium Pyrophosphate – 5, Alumina – 9,25. Jednak do określania ścieralności past do zębów stosuje się współczynniki RDA i REA, czyli Radioactive Dentine Abrasion (dla zębiny) i Radioactive Enamel Abrasion (dla szkliwa). Rozwinięcie skrótu RDA często ma drugie znaczenie – Relative i ma szersze znaczenie – obejmuje tradycyjną metodę radioaktywną oznaczania lub alternatywną. Badania ścieralności wykonuje się w oparciu o normę ISO 11609, która w ścisły sposób definiuje sposób przeprowadzania oznaczeń. W bazowej metodzie wykorzystuje się izotopy, stąd nazwa – radioaktywna. Metody alternatywne to m.in. profilowanie powierzchniowe. Zawsze jednak wynik liczbowy jest kwestią odniesienia do standardu porównawczego, dla którego przyjmuje się wartość 100. Im wyższa wartość RDA, tym silniejsze właściwości ścierne ma pasta. W poniższej tabeli zebraliśmy przedziały wartości RDA z przykładami past:

Podobna zasada obowiązuje dla współczynnika REA, ale ponieważ szkliwo jest trudne do uszkodzenia (jest twardsze niż zębina), najczęściej ścieralność porównuje się wykorzystując współczynnik RDA. Wartości RDA i REA nie są ze sobą powiązane – pasta o wysokim współczynniku RDA może mieć jednocześnie niski REA i odwrotnie. Pasta do codziennego użytku powinna mieć RDA z zakresu 30-70, natomiast dla zębów wrażliwych – poniżej 40. Z kolei zalecana wartość REA to 2-3 (nie powinna przekroczyć 5). Niestety producenci rzadko umieszczają informacje o RDA i REA na opakowaniach swoich produktów.

Jak ścieralność past wpływa na zdrowie zębów? Używanie past o dużych wartościach RDA i REA może prowadzić do uszkodzeń zębiny i szkliwa, obniżania szyjek zębowych, a to jest główna przyczyna nadwrażliwości zębów. Używanie pasty o wysokim RDA i szczoteczki o twardym włosiu, zła technika mycia zębów może przyczyniać się do powstawania uszkodzeń. Używanie mocno ścierającej pasty i mocne szczotkowanie wcale nie oczyszcza lepiej zębów, ani nie chroni lepiej przed próchnicą. Naukowcy sugerują również, że RDA może być używany do przewidywania uszkodzeń zębów, ale nie jest to parametr znaczący klinicznie, ze względu na kompleksowość procesu mycia zębów. Szczotkowanie 1500 razy, jak w procedurze oznaczania RDA, nie ma odzwierciedlenia w życiu codziennym, podobnie jak obecność śliny (której nie ma w procedurze badania).

RDA jest przydatnym parametrem do oceny ścieralności past do zębów, ale nie można dokonywać jednoznacznych ocen tylko na jego podstawie. Chociaż RDA nie zawsze jest umieszczane na opakowaniu, zazwyczaj jest przed producentów mierzone, musimy więc zaufać, że wartości te mieszczą się w granicach dla past do danych zastosowań.

Źródła:

1. Kasiak et al., Pasty do zębów – skład i działanie, 2009, Farmacja Polska, 65, 665-672

2. González-Cabezas et al., Abrasivity Testing of Dentifrices – Challenges and Current State of the Art., 2013, Monogr Oral Sci, 23, 100-107

3. Strassler, Toothpaste ingredients Make a difference: patient-specific recommendations